MUSCAT – “Water was decennia lang een vergeten bron in het Midden-Oosten”, zei een medewerker van de Verenigde Naties onlangs. De voedselorganisatie van de VN (FAO) en regeringsleiders waarschuwen dat waterschaarste de wereldvrede bedreigt. Een land is kwetsbaar als het voor water of voedsel (door gebrek aan water) afhankelijk is van import.
Als het moet, is vijftig liter water per persoon per dag genoeg voor een redelijke, hygiënische levensstandaard. In een huishouden met wasmachine en douche verbruik je dagelijks al tussen de honderd en tweehonderd liter. Tel daar water voor landbouw, industrie en publieke werken bij op en je komt per persoon aan zo’n driehonderd liter per dag.
Een Israëlische professor rekende uit dat in het Midden-Oosten in 2025 per persoon dagelijks tussen de 27 en 410 liter beschikbaar is, als het huidige bevolkingsaantal gelijk blijft. Maar over dertig jaar wonen er twee keer zoveel mensen. Water wordt tot nu toe in de meeste landen zwaar gesubsidieerd, waardoor gebruikers er zorgeloos mee omspringen.
Koeweit en Katar komen nu al water te kort. Binnen dertig jaar ook Jordanië, Djiboeti, de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Saoedi-Arabië, Jemen en Israël, voorspellen Franse wetenschappers. Regelmatig wisselen waterspecialisten ideeën en onderzoeksgegevens uit om het dreigende watertekort op te lossen, zoals op de Internationale waterconferentie van droge landen, afgelopen maart in Oman. Volgens de FAO krijgt Oman, net als Libië en Marokko, pas in 2050 problemen met de watervoorziening. Om die voor te blijven verzamelt het ministerie van waterbronnen (opgericht in 1990) informatie over de hoeveelheid water, regenval en het gebruik van water. Het restaureert oude en introduceert nieuwe irrigatiesystemen en bouwt dammen om regenwater op te vangen.
Regen in een woestijnland is onberekenbaar. Vaak valt er tijden geen druppel, soms komt het met bakken uit de lucht, zoals afgelopen april. In Oman bestaat al 7000 jaar een ingenieus systeem van kanalen, de afladj, dat het water vanaf de bron in de bergen kilometers door het ruige landschap naar nederzettingen in de oasen leidt. Het leven in de dorpjes is georganiseerd rondom zo’n kanaal. Kleine kinderen spatten en badderen in het heldere weer, terwijl moeders de was doen, rieten matten schrobben en pannen afwassen. De potten met ronde bodem waarin drinkwater koel blijft, worden met kiezels en water schoongeschraapt. Op de plaats waar het kanaal bovengronds komt vullen vrouwen hun aardewerk met schoon water terwijl ze lachend dorpsroddels uitwisselen. Verder stroomafwaarts passeert het kanaal eerst de wasplaatsen van de moskee en eindigt op de dadelplantages en de akkers.
Zo’n dertig jaar geleden was iedereen van de oude watervoorziening afhankelijk. Nu is dat de helft van de inmiddels verdubbelde bevolking. Toen in 1967 de olieproduktie begon trokken veel Omanieten naar de stad om een modern leven te leiden met stromend water uit de kraan. Eerst werd daarvoor grondwater opgepompt, maar de zogeheten aquifers (waterhoudende lagen in de bodem die regenwater opvangen en bewaren) raakten leeg. Zeewater kreeg daardoor ondergronds vrij spel en het grondwater werd steeds zouter.
Dode dadelpalmen Het gevolg daarvan was zichtbaar aan de Bathina-kust in het noorden van Oman, het dichtstbevolkte gebied met de meeste landbouw: dadelpalmen en andere gewassen die niet tegen zout kunnen gingen dood. Nu bezoeken ambtenaren elke boer in het gebied om te bepalen hoeveel water hij echt nodig heeft. Er worden gewassen aangeplant die minder water nodig hebben of van brak water houden. Niemand mag meer zonder toestemming een nieuwe waterput boren en sultan Kaboes verhuist demonstratief zijn eigen boerderij uit dit gebied.
Recyclen is een antwoord op de groeiende vraag naar water. Het is niet geschikt als drinkwater maar wel voor voedselproduktie. In het Midden-Oosten slokt die 90 procent van al het water op. Experimenten in verschillende landen laten zien dat 65 tot 80 procent van het afvalwater kan worden gezuiverd om opnieuw te gebruiken.
Op korte termijn is het duur door investeringingen in goede riolering en zuiveringsinstallaties. Religieuze regels beperken bovendien de gebruiksmogelijkheden. Water dat al eerder is gebruikt, vindt men niet zuiver genoeg om het lichaam te reinigen. Oman houdt voorlopig alleen de plantsoenen en parken groen met gezuiverd afvalwater.
Het kiest op grote schaal voor een duurder alternatief: zeewater, gezuiverd en van z’n zoute smaak ontdaan. De twintig ontziltingsfabrieken zijn jaarlijks goed voor bijna 40 miljard liter. De kleine blauwe tankwagens die water vervoeren van de fabriek naar opslagtanks zijn een markant element in het verkeer. Tot eind jaren tachtig waren er alleen grote fabrieken die zeewater ontzoutten via condensatie. Het eindprodukt werd over grote afstanden vervoerd om ook afgelegen gemeenschappen te voorzien. Sinds de introductie van omgekeerde osmose kunnen dichtbij de gebruikers kleine ontziltingsinstallaties worden gebouwd. Bij natuurlijke osmose (zoals in plantecellen) verplaatst water zich van een zwakke naar een sterkere zoutoplossing. Dit proces wordt omgekeerd door zeewater onder druk te zetten. Water verplaatst zich dan naar een heel zwakke zoutoplossing. Het passeert daarbij een membraam dat zout tegenhoudt.
Genoeg poolijs Van de 1,37 miljard kubieke meter water op de aardbol is minder dan 1 procent zoet. Bijna de helft daarvan zit dieper dan 800 meter in de bodem en kan nauwelijks worden opgepompt. De andere helft is bereikbaar grondwater, waarvan 1 procent in meren en rivieren. De rest van de watervoorraad bestaat uit zeewater en poolijs. Er is dus genoeg zeewater om te ontzouten. Het kost echter tussen twee en zeven gulden per kubieke meter, afhankelijk van de grootte van de fabriek en de elektriciteitskosten. Er wordt naarstig gezocht naar manieren om ontzilten goedkoper te maken. Een Britse specialist van het Omaanse ministerie van waterbronnen zegt dat het waterprobleem is opgelost als dat lukt. Dat geldt misschien voor Oman, dat aan zee ligt, maar wereldwijd blijft waterschaarste een bron van zorg.
http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/archief/article/detail/2542618/1995/06/22/Badderen-in-Oman-blijft-nog-duur. dhtml
